Το μικρό (Έκταση 9 τ.χ.,) αλλά ηρωικό αυτό νησί στο τέλος του Αιγαίου Πελάγους, στερνός κρίκος της αλυσίδας των Δωδεκανήσων, είναι το μεγαλύτερο σε ένα αρχιπέλαγος από 24 νησάκια και το μόνο που κατοικείται, γι' αυτό και στην αρχαιότητα ονομαζόταν Μεγίστη.
Είναι το τελευταίο κομμάτι Ελληνικής γης στα νοτιοανατολικά της, απέχει 72 μίλια από τη Ρόδο και ένα μίλι από τις απέναντι Τουρκικές ακτές και έχει τακτική αεροπορική και ακτοπλοϊκή συγκοινωνία από Ρόδο και Αθήνα.
Το Καστελλόριζο άνθησε οικονομικά χάρη στο ψάρεμα και στο εμπόριο, με αποκορύφωση το τέλος του 19ου αιώνα, οπότε και χτίστηκαν τα όμορφα αρχοντικά που βρίσκονται ακόμα στο λιμάνι. Το 1991 γυρίστηκε στο νησί η ταινία ‘Mediterraneo’ που βραβεύτηκε με όσκαρ και έκανε παγκόσμια γνωστό το Καστελλόριζο.
‘’Κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν οι Καστελλοριζιοί όχι μόνο παραεχώρησαν παλαιά των πλοία όπως χρησιμοιποιηθούν ως μπουρλότα,αλλά και οι ίδιοι, πολεμούντες γενναίως τον εχθρόν κατά την θάλασσαν, κατόρθωσαν να καταναυμαχήσουν δυο Οθωμανικά πλοία. Επειδή όμως η νήσος κείται πολύ πλησίον της Μικρασιατικής ακτής, οι κάτοικοι, δια να αποφύγουν τον κίνδυνο της σφαγής των οικογενειών των μετέφερον αυτάς δια των ιστιοφόρων των εις την Κάρπαθον, Αμοργόν, Πάτμον, Σύμην και Κάσον, αφήνοντες ούτως το νησάκι έρημον.
Καθ΄ όλην την διάρκεια της Επαναστάσεως, οι Μεγιστείς παρ’ όλον που ήσαν απασχολημένοι εις την καταπολέμησιν του εχθρού, δεν ελησμόνουν το εγκαταληφθέν υπο αυτών νησάκι των. Εξ ού και το από στόματος εις στόμα διασωθέν δίστιχον:
‘’ Επήγα και στην Κάρπαθον, επήγαν και στην Κάσον, Καλό μου Καστελλόριζο και πού να σε ξεχάσω. ’’
Όταν εις το τέλος της Εθνεγερσίας εις τούς Μεγιστείς προσεφέρθησαν υπο του Ιωάννου Καποδίστρια η Βουλιαγμένη, η Γλυφάδα και η συνοικία Αγ. Γεωργίου Κερατσινίου δια να κατοικήσουν, ούτοι, όχι μόνο δεν εδέχθησαν, αλλά και επέστρεψαν όλοι εις το νησάκι των δια να ευρίσκονται, καθώς έλεγον, εις τα σπιτάκια των, πλησίον των Τάφων των πατέρων των.
Ενταύθα πρέπει να σημειώσωμεν ότι,όταν η Μεγίστη είχεν εγκαταλειφθεί, ο μόνος όστις παρέμεινε εν αυτή ήτο ένας ιερεύς ονόματι Σωφρόνιος. Τούτος δε ως διαπιστούται υπο των κατοίκων, ήτο Άγιος διότι ηδυνήθη να υπάγει από την Μεγίστην εις την νησίδα Ρώ επι του ράσου του. Όταν λοιπόν οι Μεγιστείς (πρώτα τα ιστιοφόρα) επέστρεψον εις την πατρίδα των, φοβούμενοι μήπως υπήρχον Τούρκοι κρυμμένοι εις τας οικείας των, αγκυροβόλησαν τα καίκια των έξωθι του λιμένος.
Ο Πάτερ Σωφρόνιος, αντιληφθείς περί τίνος επρόκειτο, έτρεξε αμέσως από τα βουνά και ειδοποιεί αυτούς μεγαλοφώνως. Τόσον δε ήτο η χαρά και ο ενθουσιασμός των Μεγιστέων δια την επιστροφή των εις την γεννέτειρά των ώστε ήρχισον να πηδούν εις την θάλασσαν και να περιέρχονται τας οδούς με τα «βουρδούνια» και «σαρίκια» εις τας κεφαλάς των, χορεύοντας και διασκεδάζοντας όλοι μαζί. Η ημέρα αυτή 19 Ιουλίου παραμονή του Αγ. Ηλία πανηγυρίζεται μέχρι σήμερον δια του αναγκαστικού κολυμβήματος όλων ανεξεραίτως των κατοίκων της νήσου.
Μετά την επιστροφήν των εις το νησάκι των, οι Μεγιστείς ήρχισαν να ιδρύουν σχολεία, να ανεγείρουν Εκκλησίας, να επιδίδονται μετά μαγαλυτέρου ζήλουεις το εμπόριον και την ναυτιλίαν κ.ο.κ Χάρις εις τα εξαιρετικά προνόμια του Καστελλορίζου και εις εκείνα τα οποία παρεχωρήθησαν υπο του Σουλτάν Μαχμούτ Β΄τώ 1835 και υπό τινών άλλων Σουλτάνων, η Μεγίστη διήνησε μια ευτυχεστάτην περίοδον και είδε ημέρας αληθινής προκοπής και πραγματικής ευημερίας.’’
Με κατάνυξη και πολλά τοπικά έθιμα εορτάζεται επίσης η Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα, που περιλαμβάνει και τριήμερο γλέντι.
